АУЫЛ ТУРАЛЫ

Макинка Қазақ ұсақ шоқысының солтүстік аудандарында, Ақмола облысының аумағында орналасқан, Біржан сал ауданының елді мекендерінің құрамына кіреді. Біздің ауыл арқылы республикалық Нұр-Сұлтан - Бурабай трассасы өтеді.

Ауылдың негізделуі

Қазір ауыл орналасқан жерде 1875 жылға дейін қарағайлы орман тұрды және Мамай көліне құйылатын Тәттімбет өзені ақты. 1875 жылы болашақ ауылдың орнына жер өлшеуші Макинский келді. Оның келуімен осы жерде ауыл құрылды. Кейінірек, ауылды шоқындыру кезінде Поп Савельев ауылды Макинский деп атауды ұсынды. Осылайша ауыл құрылды. Ауыл жақсы жерде орналасқандығынан тез өсті. Сол кезде мұнда 5 үй тұрды, олардың бірі көпес Базитовтың үлкен үй-дүкені, төртеуі шағын. Ал екі жылдан кейін жүзге жуық үй есептелді. Бұл жерге Щучинск, Қатаркөл, Яблоновка, Вознесенкадан тұрақты тұруға келген, себебі жер құнарлы болды. Өнеркәсіп болған жоқ, тек 35  шақырым жерде алтын кен орындары болды, темір жолға дейін 300-ден астам шақырым болды. Ал 15 жылдан кейін ауылдың үлкейгені сонша, 1890 жылы мұнда 160 баланы сыйдыра алатын мектеп салынды. 1982 жылы мектеп шеберханасы тұрған жерде ауыл шіркеуі салынды. Бірден ауылға поп Василий Савельев келді. Мектептегі мұғалімдер рухани тұлғалар болды: поптың әйелі, қызы және ұлы. Күн сайын екі сағат Құдайдың заңы сабағы өткізілді. Ауыл орталығында ауылдық алаң орналасқан. Онда ауылдық жиын мен болыс басқармасының кеңсесі болатын. Макинка болыстық орталық болды, сондықтан онда ауылдық болыстық староста және кеңсе хатшысы жұмыс істеді.

Столыпин реформасы кезінде Макинкаға Ресейдің орталық облыстарынан қоныс аударушылар келе бастады. Макинка айналасында қыстақтар пайда болды. 1917 жылға дейін ауылда ешқандай революциялық ұйымдар болған жоқ. Коммунистер, жер аударылғандар болмады. Тек 1917 жылы ғана ауылда революциялық қызмет ашылды.

Макинка ауылында Кеңес өкіметін орнату.

Макинка РКЖО болыс комитетінің бірінші хатшысы В. А. Рыжковтың естеліктерінен

«1918 жылдың жазында Макинкаға майданнан сарбаздар оралды. Көп ұзамай шаруа және сарбаздар депутаттарының Кеңесі құрылды, оның төрағасы болып К. И. Жигалко сайланды. Оның ең белсенді көмекшісі депутаттар кеңесінің мүшесі Ф. Тесленко болды.

1919 жылдың басында Көкшетау уезінде Целымский ақ офицерінің казак отрядтары жұмыс істей бастады. 1919 жылдың мамырында Петропавл ұландарының эскадроны Макинкаға басып кірді. Поп Савельев жазалаушыларды нан және тұзбен шіркеу қоңыраулары дыбысының астында қарсы алды. Оларға кеңес депутаттарының тізімін табыс етіп, олардың орналасқан жерін көрсетті. Бір күн ішінде 30-дан астам адам қамауға алынды. Олардың көпшілігі, атап айтқанда, И. Николаев, П. Гапоненко, П. Лузин, В. Мухин және т.б. сүмбімен ұрып-соғу жазасына, ал тоғыз адам, соның ішінде К. Жигалко, Тесленко, Н. Лузин, Ф. Моисеенко, Д. Тюменцев, П. Рудич және Вознесенко селосынан шыққан екі шаруа ату жазасына кесілді. Ату жазасына кесілген тоғыз адам ауылдан төрт шақырым жерде ормандағы шағын алаңшада атылды. Ұландар кеткен соң қабірге күзет қойылды. Жас та, әйелдер мен қарт адамдардың атылғандармен қоштасу өтініштері де қанағаттандырылмады. 1919 жылдың күзінде Қызыл әскердің тұрақты бөліктері біздің өлкемізде Кеңес билігін орнатты. Кеңес депутаттарының денелері бауырластар зиратына көшіріліп, жерленді, мұнда енді Макин орта мектебінің аумағында 1957 жылы мектеп комсомолдары салған ескерткіш тұрғызылды.

Алайда, кулацтықтар қару-жарақтарын қоймады. 1921 жылы Макинка ауылында А. Чернобуктың басшылығымен көтеріліс басталды. Билікке келіп, көпестік Щучье және қатаркөл казактарымен бірікті. Макинкада коммунистер мен комсомол тұтқындары басталды. Оларды Щучье ауылының Николаевск жертөлесінде қорқытқан. Біраз уақыттан кейін Петропавлдан және Көкчетавтан тұтқындарды босатқан ерекше мақсаттағы әскерлер (ЕМБ) келіп тұтқындарды босатты, ал кулак-казак бандасын талқандады. Осыдан кейін бұрынғы қатаркөл атаманы Габченко бастаған қарақшылар Кеңес билігімен күрес бойынша  жасақ ұйымдастырды. 1923 жылы толығымен жойылды және бұл соңғы контрреволюция қорғаны біздің орындарда. Кеңес өкіметі түпкілікті және даусыз жеңді.

1921 жылы комсомол ұяшығы ұйымдастырылды, ал бір жылдан кейін ауылда партияның болыстық комитеті құрылады, оның хатшысы петроградтық И. В. Бочин болды. Оған алғашқы комсомолдар кірді: Игнатьев А.,Кисилев А., Михайло М., Кирькин және басқалары – негізінен кедейлер. Ерекше мақсаттағы бөлім құрылды (ЕМБ), ЕМБ-де Макинка коммунистері мен комсомолдары да болды. 1924 жылы Макинкада Комсомол болыстық комитеті жұмыс істей бастады, келесі жылы Пионер ұйымы құрылды. Макинка РКЖО ұяшығында 1928 жылға қарай шамамен 40 адам болды, барлық жұмыс кулактармен күреске бағытталды, клубтар мен кітапханаларда диспуттар ұйымдастырылды, Құдайға сенушілермен күшейтілген және үйірме жұмыстары жүргізілді, драмалық және хор үйірмелері ұйымдастырылды. Жұмыстың басым бөлігі кедей және батырақ жастарын қамтуға, оны шіркеуден бас тартуға бағытталған».

30 жылдардағы біздің ауыл

Ащы өмірді ұжымдастыру әкелді, 1929 жылы ол Макинкаға да келді. Ұжымдастырудың салдары 1932 жылғы халықтың қорқынышты аштығына алып келді. Отбасылар ұжымшарда (колхозда) жұмыс істеді. Жұмысшылардың санына байланысты еңбек ақы алды. Егер қызметкерлер көп болса, кейде бұл сома жеті жүз-сегіз жүзге дейін жетті. Және бұл еңбек ақының орнына  бір жылға 48 кг бидай берілетін. Барлық отбасылар 8-12 адамнан тұрды. Сондықтан бұл мәселеден өздеріне шығуға тура келді: картоп тапсырып, саңырауқұлақтар жидектер жинады, содан кейін ұнға айырбастады. Барлық өндірілген және жиналғандарды айырбастауға немесе сатуға тырысты. Нан туралы ешкім ойлаған жоқ. Ұн тек жармаға ғана жететін. Колхозға барлық артық заттарды, кейде соңғы тамақтарын беретін. Мал ұстау мүмкін болмады, өйткені салық төленді: ет, май. Және тағы да отбасы үшін ештеңе қалмайтын.

Үлкендер аштық жылдары балаларды қолдауға тырысты, аштан өліп қалуларына жол бермеді, ал өздері әзер шыдайтын. Аштық 1933 жылы да жалғасты, ал 1934 жылы егін жақсы шығып, өмір сүру оңайырақ болды.

1937-1938 жылдары КСРО үшін қуғын-сүргін жылдары болды. Террор жаппай сипатқа ие болды, қудалауға Кеңес өкіметінің жаулары ғана емес, сонымен қатар коммунистік идея үшін күресшілер де ұшырады. Бұл жазалау шаралары біздің ауылымызға да қатысты болды. Еңбекшілдер ауданынан қуғын-сүргінге ұшырағандардың саны 423 адамды құрады, оның ішінде 19 макинкалықтар: Анненков И. И., Буксман В. К., Карбан В. Д. , Карбан, А. Ф. , Словка А. В., М.Р. Гура, И. А. Теренко, Д. И. Кузнецов, Г. И.Кузнецов, И. К.Курочкин, П. С. Меренчук, М. И. Мошечков, Ф. К.Олейников, Ф. Г.Силин, Г. М.Стриганов, Д. А. Ткаченко,  А. Ф. Уфимцев, Шишкин П. Р.

Ұлы отан соғысы жылдарындағы макинкалықтар

Германия 1945 жылдың 22 маусымында соғыс жарияламай Кеңес Одағына шабуыл жасады. Ұлы Отан соғысы басталды. Күндізгі сағат 12-де бүкіл Кеңес халқына Сыртқы істердің халық комиссары В. М. Молотов Кеңес Одағы фашистік Германияға қарсы қасиетті соғысты жүргізетіні туралы мәлімдеме жасады.

Біздің ауылдың тұрғыны, соғыс ардагері В. Л. Шерстобитовтың естеліктері бойынша: «Осы жексенбілік күні Макинка ауылының тұрғындарының көпшілігі егістікте болды, Молотовтың хабарламасынан кейін барлық макинкалықтар ауыл клубының алдына жиналды. Бүгінгі күні оның орнында соғыс ардагерлеріне арналған ескерткіш тұр. Степняктан келген уәкілдер күн тәртібін әкелді. Митинг өткізіліп, клубтан соғысқа жұмылдырылған адамдарды шығарып салу басталды. Олардың арасында Макин орта мектебінің директоры – Юрченко, Макинка ауылының тұрғындары – Василенко, Назаренко, Кирсанов және т.б. болды. 1941 жылы майданға 40-50 адам алынды. Бірінші жиынтықтан барлығы дерлік қаза болды».

Макиналықтар Екінші дүниежүзілік соғыстың барлық маңызды операцияларына қатысты. Сталинград және Курск шайқасының қатысушылары болды, Днепр, Ленинград, Белоруссия, Шығыс Еуропа елдерін азат етті. Соғыс жылдарында біздің тұрғындар қатарынан майданға 400 адам кетті. Облыстық еске алу кітабында соғыс алаңында қаза тапқандардың арасында 238 макинкалықтар есепте тұр. Макинкалықтар өздерінің жерлесі Кеңес Одағының Батыры И. Ф.Омиговты мақтан тұтады. Осында Александр Матросовтың ерлігін қайталаған Н. С. Голвня дүниеге келіп, өмір сүрді. И. Л. Петухов, ағалы-інілі Орловтар туралы да естеліктер бар. Жеңіс тек майданда ғана емес, сонымен қатар тылда да болды. Соғыс жылдарында демалыссыз жұмыс істеп, еңбек еткен макинкалық әйелдері: Колюжина П. П, Шишкина М. В., Шивкунова М. С, Лысенко Л. А., Кенжигарина К. К. және басқалар.

1945 жылы 9 мамырда біздің ауыл тұрғындары Жеңіс мерекесін қарсы алды. 238 макинчан майданнан оралмады.

Еңбек жетістіктері

1929 жылы 50 отбасы «Макинканың еңбегі» («Макинский ттруд») ұжымдық шаруашылығын құрды. 1930 жылы Макинкада бірде-бір шаруа жоқ еді. Келесі жылы колхоздың жанында машина-трактор станциясы ашылды. 1961 жылы ұсақ колхоздардың көпшілігі «Прогресс» совхозына біріктірілді, оның орталығы Макинка болды. Колхоз және совхоз өндірісінің ірі ұйымдастырушылары: Т. Выродов, А. Жигалко, А. Сульженко, Г. Банин, Б. Г. Гофарт, С.К. Ковалев. 1968 жылы С. К. Ковалев директор болды, ол осы лауазымда 22 жыл қызмет атқарды, 1990 жылдың қазан айына дейін. Прогресс бүкіл республикаға танылды: мұнда тек ауданда ғана емес, облыста да ең жоғары өнім алынған, үлкен шошқа өсіру кешені құрылды, ІҚМ басы 2-3 мыңға дейін жетті. Макинка ауылдық кеңесіне 1976 жылы Социалистік жарыстың қорытындысы бойынша Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің және Қазсовпрофтың Қызыл Туы, Көкшетау облыстық партия комитетінің және облыстық атқару комитетінің Қызыл туы, ал мемлекетке сүт тапсыруды ұлғайтқаны үшін Еңбекшілдер аудандық партия комитеті мен аудандық атқару комитетінің Қызыл туы тапсырылды. 1977 жылы Бүкілодақтық социалистік жарыста ең жоғары нәтижелерге қол жеткізгені үшін прогресстіктер ең құрметті марапатқа ие болды: КОКП ОК,  КСРО, КОБОК Министрлер Кеңесінің ауыспалы Қызыл Туы. Совхоздық өндіріс тиімділігінің ұдайы өсуінің маңызды факторы кадрлардың тұрақтылығы, олардың жоғары кәсіби деңгейі болды. Совхоз техникамен жақсы жабдықталған.

80 жылдардың соңында «Прогресс» совхозы ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіретін көп салалы жөнделген кәсіпорын болды. Шаруашылықта 30 мыңнан астам шошқа, 3 мыңға жуық ірі қара мал болды, диқаншылар тұрақты астық пен көкөніс өнімдерін өндірді. Совхоздың аумағында әр елді мекенде (Макинка, Қоғам, Мақпал) мектептер болды, Макинка ауылында станционарлық учаскелік аурухана болды. Ал бөлімшелерде – ФАП-тар. Макинка ауылында Мәдениет үйі және «Юбилейный» кинотеатры, 3 балабақша, әр ауылда ауыл клубы жұмыс істеді. Барлық елді мекендерде пошта бөлімшелері болды және дүкендер жұмыс істеді.

Өткен ғасырдың 90 жылдарының басына дейін «Прогресс» совхозы өрлеуде болды.

1990 жылдан 1996 жылға дейін «Прогресс» совхозының директоры болып Абулгазин М. Б. жұмыс істеді.

КСРО-ның ыдырауы нәтижесінде шаруашылықтардың қайта құрылуымен байланысты үлкен өзгерістер болды. 1996 жылы «Прогресс» совхозы ауданында өтетін қайта ұйымдастыру нәтижесінде «Макинка» ӨК болып қайта құрылды. Макинка ӨК 1998 жылға дейін жұмыс істеді. «Прогресс» совхозының ыдырау кезеңі ауыл үшін қиынға соқты. Осы тұста көптеген адамдар өздерінің қосалқы шаруашылықтарында қолдау тапты.

Көтерілу 1999 жылы басталды. Бұрынғы «Макинка» ӨК орнында орталық шеберхана, орталық тоқ және нан таратқыш базасында жұмыс істейтін үш шаруа қожалығы құрылды.

Қазіргі уақытта Макинка ауылының аумағында АӘҚКО, МДА, «Балдырған» балабақшасы, «Макин орта мектебі» ММ, № 21 ӨСБ өрт сөндіру бекеті, дәріхана, пошта бөлімшесі, ауылдық клуб, ауылдық кітапхана бар.

Мешіт салынған, христиан шіркеуі салынуда.

Шаруа қожалықтары , ЖК, дүкендер жұмыс істейді.

Ауыл  гүлденуде, мұнда қалалар мен басқа ауылдардан адамдар көшіп келуде және біз ауылымыздың  одан әрі дами беретініне үміттенеміз.